Szparag lekarski – co to za roślina?
Szparag lekarski (Asparagus officinalis) to wieloletnia roślina należąca do rodziny szparagowatych. Występuje naturalnie w Europie, Azji i Afryce Północnej, a w Polsce znana jest zarówno jako uprawna, jak i dziko rosnąca. Roślina cieszy się dużą popularnością nie tylko w kulinariach, ale również w ziołolecznictwie – stąd właśnie przymiotnik lekarski w nazwie.
Charakterystyczne pędy szparaga – delikatne, jędrne i zielone lub białe – są skarbnicą witamin i minerałów. Bogate w witaminy A, C, E i K, kwas foliowy oraz błonnik pokarmowy, pomagają w utrzymaniu zdrowej diety i są częstym składnikiem nowoczesnych planów żywieniowych.
Uprawa szparaga lekarskiego – jak zacząć?
Uprawa szparaga lekarskiego nie należy do najłatwiejszych, ale satysfakcja z otrzymania świeżych pędów z własnego ogrodu potrafi wynagrodzić trud. Roślina ta wymaga przede wszystkim cierpliwości – pierwszego realnego plonu można spodziewać się dopiero po 2–3 latach od zasadzenia. Jednak po osiągnięciu pełnej dojrzałości, szparag potrafi owocować nawet przez 15–20 lat!
Szparagi najlepiej sadzić z sadzonek (karp), które można kupić w specjalistycznych sklepach ogrodniczych lub przez internet. Miejsce powinno być nasłonecznione i osłonięte od wiatru. Gleba – lekka, przepuszczalna, głęboko uprawiona, z dużą zawartością próchnicy i o odczynie lekko zasadowym (pH 6,5–7,5).
Najlepszy termin na sadzenie szparagów to wczesna wiosna – od marca do maja. Karpy umieszcza się w rowkach o głębokości około 30 cm i rozstawie 40–50 cm między roślinami. Po wsadzeniu i lekkim przysypaniu ziemią warto zapewnić odpowiednie nawodnienie i regularne odchwaszczanie.
Kiedy i jak zbierać szparagi?
Zbiory należy rozpocząć ostrożnie – w pierwszym roku po posadzeniu pozwalamy roślinie swobodnie rosnąć, co umożliwia jej budowanie silnego systemu korzeniowego. W drugim roku można zebrać niewielką ilość pędów (przez 2–3 tygodnie), natomiast dopiero od trzeciego roku można cieszyć się pełnymi zbiorami.
Zbiory przypadają na okres od maja do końca czerwca. Pędy zbiera się, zanim osiągną wysokość 20–25 cm i jeszcze nie rozwiną główek – najlepiej co 1–2 dni, z samego rana. Aby nie uszkodzić rośliny, używa się specjalnych noży lub delikatnie wyłamuje pędy u nasady.
Szparagi zielone czy białe – jaka jest różnica?
Szparagi występują w dwóch podstawowych odmianach: zielonej i białej. Różnice pomiędzy nimi wynikają nie z rodzaju rośliny, lecz ze sposobu uprawy. Szparagi zielone rosną nad ziemią i dzięki temu procesowi fotosyntezy nabierają charakterystycznego koloru oraz intensywniejszego smaku. Są także bogatsze w witaminy i mikroelementy.
Szparagi białe to pędy uprawiane pod ziemią lub kopczykami ziemi, dzięki czemu nie mają kontaktu ze światłem. Ich smak jest łagodniejszy i bardziej delikatny, ale za to wymagają obrania przed spożyciem, podczas gdy zielone często wystarczy tylko umyć i odciąć twarde końcówki.
Jak przechowywać zebrane szparagi?
Świeżo zebrane szparagi są bardzo delikatne i najlepiej spożyć je w ciągu 1–2 dni od zbioru. Jeśli nie ma takiej możliwości, należy je przechowywać w lodówce. Pędów nie należy szczelnie zamykać – najlepiej wstawić je pionowo do naczynia z niewielką ilością wody lub owinąć wilgotną ściereczką i umieścić w foliowej torbie. W takim stanie mogą zachować świeżość do 5 dni.
Szparagi nadają się także do mrożenia, choć tracą nieco na strukturze. Przed zamrożeniem należy je zblanszować – czyli wrzucić na krótko (1–2 minuty) do wrzątku, a następnie schłodzić w zimnej wodzie. Po osuszeniu pędy układa się na tacy, zamraża, a następnie przenosi do woreczków lub pojemników.
Właściwości prozdrowotne szparaga lekarskiego
Szparagi to nie tylko wyjątkowy przysmak, lecz także źródło wielu korzystnych składników odżywczych. Zawierają wysoką ilość glutationu – silnego przeciwutleniacza pomagającego neutralizować wolne rodniki. Bogactwo witaminy K wspomaga krzepliwość krwi i zdrowe kości, natomiast kwas foliowy czyni je cennym składnikiem diety kobiet w ciąży.
Dzięki właściwościom moczopędnym, szparagi wspierają usuwanie toksyn z organizmu. Są również niskokaloryczne – 100 g zawiera tylko około 20 kcal – co sprawia, że są idealnym składnikiem diet redukcyjnych. Co ciekawe, zawierają także inulinę – prebiotyk wspomagający florę bakteryjną jelit i poprawiający trawienie.
Pomysły na dania ze szparagami – jak je wykorzystać w kuchni?
Szparagi to prawdziwy kulinarny skarb – można je piec, gotować, grillować, smażyć, marynować, a nawet spożywać na surowo. Doskonale sprawdzają się jako składnik sałatek, tart, zup czy risotto. Ich delikatny smak doskonale komponuje się z masłem, cytryną, parmezanem, jajkami oraz szynką parmeńską.
Jednym z najprostszych i najpopularniejszych pomysłów na szparagi jest ich podanie z sosem holenderskim. Gotowane zielone pędy z odrobiną masła i świeżo mielonym pieprzem stanowią wykwintną przekąskę lub dodatek do dania głównego.
Najczęstsze problemy w uprawie szparagów i jak sobie z nimi radzić
Choć szparagi są dość odporne, także i one mogą paść ofiarą szkodników i chorób. Najgroźniejszym przeciwnikiem w uprawie jest szparagówka – chrząszcz, którego larwy niszczą pędy i liście. Innym zagrożeniem są choroby grzybicze, takie jak fuzaryjna zgnilizna korzeni.
Aby zapobiegać problemom, należy regularnie odchwaszczać glebę, unikać przemoczenia, stosować płodozmian oraz w razie potrzeby sięgać po naturalne środki ochrony roślin. Dobrą praktyką jest także usuwanie chorych pędów oraz dzielenie karp co kilka lat – sprzyja to odnowie rośliny i zapobiega chorobom glebowym.
Dlaczego warto mieć szparagi w swoim ogrodzie?
Uprawa szparaga lekarskiego to inwestycja długoterminowa, która przynosi liczne korzyści – od świeżych, ekologicznych plonów po walory estetyczne rośliny. Dzięki swoim prozdrowotnym właściwościom stanowi doskonałe uzupełnienie zrównoważonej diety, a mnogość kulinarnych zastosowań sprawia, że nigdy się nie znudzi.
Dla ogrodników-amatorów to wyzwanie, które uczy cierpliwości i systematyczności, a jednocześnie przynosi satysfakcję i nieskrywaną radość z własnych zbiorów. Warto więc poświęcić trochę czasu i uwagi tej niezwykłej roślinie – szparag lekarski z pewnością się odwdzięczy.
Joanna Tkacz – redaktorka magazynu feminin.pl. Z pasją tworzy treści, które inspirują kobiety do świadomego życia, dbania o siebie i otaczającą przestrzeń. Specjalizuje się w tematach związanych ze stylem życia, relacjami, psychologią i nowoczesnym podejściem do kobiecości.
