Co to jest naturalizm i na czym polega?

Naturalizm, zarówno w Polsce, jak i w Europie, stanowił ważny nurt w literaturze i filozofii XIX wieku. Ten ruch podkreślał znaczenie naukowych metod obserwacji i badań przy badaniu ludzkiej natury oraz otaczającego świata, łącząc elementy realizmu z dążeniem do przedstawiania rzeczywistości w sposób jak najbardziej obiektywny i naukowy. Co warto o nim wiedzieć?

Jak powstał naturalizm?

Naturalizm jako ruch literacki i filozoficzny powstał w drugiej połowie XIX wieku jako reakcja na wcześniejsze tendencje literackie, takie jak romantyzm i idealizm. Jego powstanie można zrozumieć poprzez kilka kluczowych czynników:

1. Rozwój nauki: XIX wiek był okresem dynamicznego rozwoju nauki, w tym biologii, medycyny i psychologii. Naturaliści chcieli stosować metody naukowe do badania ludzkiej natury i zachowań społecznych.
2. Obiektywizm i determinizm: Naturaliści zakładali, że rzeczywistość jest zdeterminowana przez prawa natury i podlega obiektywnym zasadom. 
3. Krytyka romantyzmu: Naturalizm był częściowo reakcją na romantyzm, który podkreślał emocje, indywidualizm i nadprzyrodzone aspekty ludzkiej egzystencji. 
4. Literatura i socjologia: Naturaliści, zarówno w literaturze, jak i w filozofii społecznej, chcieli badać ludzkie zachowania i warstwy społeczeństwa, aby zrozumieć wpływ środowiska na jednostki. 
5. Pragnienie odzwierciedlenia rzeczywistości: Naturaliści dążyli do jak najdokładniejszego odzwierciedlenia rzeczywistości w swoich dziełach, zarówno w literaturze, jak i w filozofii. 

Jakie są cechy naturalizmu?

Naturalizm charakteryzuje się kilkoma charakterystycznymi cechami:

Determinizm: zakłada, że ludzkie zachowanie i losy jednostek są w dużej mierze zdeterminowane przez czynniki biologiczne, społeczne i środowiskowe. 

Obiektywizm: stara się opisywać rzeczywistość w sposób jak najbardziej obiektywny.

Realizm: opisuje otoczenie i codzienne życie bohaterów. 

Determinizm społeczny: podkreśla wpływ środowiska na jednostki. 

Krytyka społeczna: używa swoich dzieł do krytyki społeczeństwa, ukazując niesprawiedliwość i korupcję.

Brak moralizowania: zamiast tego skupia się na badaniu i analizie.

Zrozumienie ludzkiej natury: Naturaliści starali się lepiej zrozumieć ludzką naturę, analizując jej mroczne i nieświadome aspekty.

Przedstawiciele naturalizmu w Europie

Kilku znaczących przedstawicieli naturalizmu w różnych krajach europejskich:

1. Émile Zola (1840-1902) – Francja: jego cykl powieściowy Rougon-Macquart to kompleksowe dzieło, które bada wpływ dziedziczenia genetycznego i środowiska na losy różnych rodzin.
2. Guy de Maupassant (1850-1893) – Francja: był innym francuskim naturalistycznym pisarzem, znanym głównie z nowel, które często koncentrowały się na ludzkim zachowaniu w kontekście społecznym i psychologicznym. 
3. Thomas Hardy (1840-1928) – Wielka Brytania: Jego powieści, takie jak Tess z dUrberville i Jude the Obscure, badały wpływ dziedziczenia i środowiska na losy bohaterów.
4. Fyodor Dostojewski (1821-1881) – Rosja: Chociaż Dostojewski jest często kojarzony z rosyjskim realizmem, niektóre z jego dzieł wykazują naturalistyczne elementy. 
5. Émile Edouard Charles Antoine Zola (1840-1902) – Belgia: był znanym przedstawicielem naturalizmu w literaturze belgijskiej. Jego powieść La Débâcle koncentruje się na doświadczeniach żołnierzy podczas wojny francusko-pruskiej.
6. Giovanni Verga (1840-1922) – Włochy: Włoski pisarz Giovanni Verga jest uważany za prekursora naturalizmu we włoskiej literaturze. 

Przedstawiciele naturalizmu w Polsce

Kilku przedstawicieli naturalizmu w literaturze polskiej:

1. Bolesław Prus (1847-1912): jest jednym z najważniejszych przedstawicieli naturalizmu w Polsce. Jego powieści, takie jak Lalka i Faraon, ukazują realistyczne i naturalistyczne obrazy życia społecznego i politycznego w Polsce.
2. Eliza Orzeszkowa (1841-1910): jej powieść Nad Niemnem zawiera opisy realistyczne i naturalistyczne, ukazując wpływ środowiska na życie bohaterów.
3. Gabriela Zapolska (1857-1921): była jedną z nielicznych kobiet piszących w naturalistycznym duchu w Polsce. 
4. Stanisław Przybyszewski (1868-1927): był polskim pisarzem, który eksperymentował z naturalizmem i symbolizmem. Jego opowiadania i eseje często zawierały elementy naturalistyczne, skupiając się na psychologicznych aspektach ludzkiej natury.
5. Stanisław Wyspiański (1869-1907): choć bardziej znany ze swoich dramatów symbolistycznych, również eksperymentował z naturalistycznymi elementami w swoich pracach, jak choćby w dramacie Wesele, gdzie ukazał społeczne realia Galicji.

Czy naturalizm i realizm to to samo?

Naturalizm i realizm to dwa różne, choć spokrewnione, nurty w literaturze i sztuce, które rozwinęły się w XIX wieku. Chociaż mają pewne podobieństwa, to różnice między nimi są istotne.

Realizm:

1. Opisuje rzeczywistość: Realizm skupia się na dokładnym i wiernym odwzorowaniu rzeczywistości.
2. Idealizm: Mimo koncentracji na realistycznym odzwierciedleniu, realizm może zawierać pewien stopień idealizmu lub subiektywizmu w postrzeganiu rzeczywistości.
3. Bohaterowie: Są zazwyczaj bardziej zróżnicowani i wyważeni, odzwierciedlając różne aspekty ludzkiej natury.
4. Narracja: Jest często trzecioosobowa i obiektywna, choć może zawierać wewnętrzne monologi postaci.

Naturalizm:

1. Determinizm: Naturalizm kładzie nacisk na biologiczny i społeczny determinizm, zakładając, że ludzkie zachowanie jest silnie uwarunkowane.
2. Pesymizm: Naturalizm często prezentuje pesymistyczny obraz ludzkiej egzystencji.
3. Bohaterowie: Bohaterowie naturalistyczni często są przedstawiani jako ofiary swojego dziedziczenia i środowiska.
4. Narracja: Może być bardziej eksperymentalna i zawierać elementy psychologiczne oraz analizę zachowań postaci.

Podsumowując, choć zarówno naturalizm, jak i realizm dążą do przedstawienia rzeczywistości w literaturze, różnią się w swoim podejściu do tego zadania.